زَردپَر نام گروهی از ماهی‌های بزرگ آب شیرین است که به کپور شباهت دارند. بر خلاف کپورها که معمولاً در ته حوضچه‌ها و آب‌های راکد زندگی می‌کنند، زردپرها معمولاً در آبگیرهای سنگی و صخره‌ای با جریان سریع آب یافت می‌شوند.این ماهی کف خوار ومهاجم هست.بیشتر از میگو ،خرچنگ،قورباغه ولاشه آبزیان تغذیه میکند. در ایران این گونه ماهی در رودخانه منتهی به دریای خزر زندگی میکنند.زردپربه علت شنا در خلاف جهت آب دارای بدنی عضلانی و قدرتمند نسبت به سایر ماهیان آب شیرین هست.زردپرتا وزن بالای ۱۰ کیلوگرم رشد میکند. زردپر در میان صیادان دارای جایگاه خاصی هست که همیشه در اولویت صید صیادان قراردارد.این ماهی را به ۲روش انتظاری و اسپینیگ میتوان صید کرد.در صید انتظاری زردپر میتوان از دل ، جگر ، خمیر ، بویله و کرم خاکی بکار برد.

آشنایی با ماهی زرد پر: ظاهر، محل زندگی و فصل صید

ماهی زرد پر یا بارب (Barbel Fish)، از ماهی‌های بزرگ آب‌های شیرین، خانواده کپور ماهی‌ها و از تیره ماهی‌های شکارچی به حساب می‌آید. محلی‌ها به آن زردک یا سس ماهی هم می‌گویند. طول ماهی زرد پر بالغ بین 25-105 سانتیمتر و وزن آن 200 گرم تا 10 کیلوگرم بوده که البته ممکن است در رودخانه‌های بزرگ طول و وزن این جاندار فراتر از مقادیر نیز باشد. بر خلاف ماهی کپور که در لجن‌های بستر استخرها و آب‌های آرام ساکن می‌شود، ماهی زرد پر به طور معمول در بسترهای شنی و سنگی و در آب های خروشان که حجم بالایی از اکسیژن حل شده دارند، یافت می‌شود. 

دهان ماهی زرد پر زیر سر آن قرار دارد؛ و به آن کمک می‌کند که در لابه لای گیاهان، سنگ‌ها و بین شکاف‌های صخره‌ای بستر رودخانه‌ها به دنبال غذا بگردد و اصطلاحاً به آن کف خواب و کف خوار گفته می‌شود. همچنین مانند خویشاوند خود ماهی کپور همه چیزخوار است. زمان‌های ایده آل برای صید این جاندار، اوایل صبح و دو ساعت قبل یا بعد از غروب آفتاب است. ماهی زرد پر به آب با دمای 7 درجه سانتی گراد نیاز دارد تا به طرز درستی تغذیه نماید. فصل‌های مناسب صید آن هم تابستان و پاییز است. سال‌هاست که این جاندار بقای خود را حفظ کرده و دلیل آن هم تغییر رژیم غذایی آن طی فصول سرد و گرم سال است. مکان‌هایی از ایران که ماهی زرد پر در آن‌ها بیشترین فراوانی را دارد عبارتند از:

• سفید رود و سد منجیل در استان گیلان؛
• سد شهید رجائی (سلیمان تنگه) در استان مازندران؛
• رودخانه ارس (آراز). 

انواع گونه ماهی زرد پر در دنیا

ماهی زرد پر (Barbel) که در رودخانه‌های شمال ایران وجود دارد. نام علمی آن  Barbus و از سرده‌‌های پر تعداد از کپور ماهیان پرتوباله به حساب می‌آید که در سراسر جهان یافت می‌شوند. از جمله شاخص‌ترین گونه‌های بارب، بارب معمولی بوده که به تعداد فراوان در رودخانه‌های اروپای غربی و مرکزی یافت می‌شود. زرده پرها دارای گونه‌های زیادی هستند که در ادامه به تفکیک منطقه آورده شده‌اند:

گونه‌های ماهی زرد پر در آسیا

1. زرده پر کریمین Barbus tauricus: رودخانه سالجیر در شبه جزایر کریمین، همچنین یک زیرگونه با نام زرده پر کوبان Barbus tauticus kubanicus: در بالادست و میانه رودخانه کوبان در روسیه 
2.  زرده پر آرال Barbus brachycephalus: آسیای مرکزی؛ و زیر گونه آن Barbus brachycephalus caspius یا زرده پر کاسپین یا زرده پر خزری: دریای خزر 
3. زرده پر بیولاتمای Barbus capito capito: رودخانه کورا در قفقاز و ارس
4. زرده پر تِرک Barbus cisaucasicus: رودخانه کومای روسیه 
5. زرده پر ترکستان Barbus conocephalus: رودخانه زراوشان 
6. زرده پر گاکچا Barbus goktschaicus: دریاچه گاکچا (دریاچه سِوان) در ارمنستان 
7. زرده پر کورا Barbus lacerta: روسیه
8. زرده پر هیمری Barbus luteus: ساکن بومی رودخانه‌های بین النهرین

گونه‌های ماهی زرد پر در اروپا

1. Barbus Barbus یک زرده پر: بومی کشور انگلستان که به عنوان یک ماهی ورزشی محسوب می گردد.
2.  زرده پر مدیترانه ای Barbus meridionalis:  کشورهای اسپانیا ، فرانسه ، لهستان ، رومانی و اکراین
3.  Barbus sclateri: مشهور به به زرده پر اروپایی 
4.  زره پر ایتالیایی Barbus tyberinus 
5.  زرده پر آلبانیایی Barbus albanicus و گونه های دیگری همچون Barbus prespensis یا زرده پر پرسپا در کشور یونان شناخته شده است.
6. -زرده پر ایبری Barbus comizo: اسپانیا و پرتغال 

طعمه های مناسب صید ماهی زرد پر

می توان گفت ماهی زرد پر همه چیزخوار است، ولی عادت های غذایی آن در فصل ها و مناطق گوناگون به منظور حفظ بقا متغیر است. از طعمه هایی همچون  خمیر یا تکه نان، حبوبات، تخم کنف، کرم یا ماگوت، گوشت جگر و روده مرغ استفاده نمود. حتی گاهاً دیده شده است که این ماهی با لانسه هم قابل صید می باشد. ولی بهترین روش برای انتخاب طعمه مناسب این است که بررسی نمایید کدام طعمه در موقعی از سال که قصد صید آن را دارید، بیشتر در دسترس ماهی قرار دارد. برای نمونه اگر در منطقه و فصلی ملخ، کرم و خرچنگ فراوان باشد، بهتر است از همین طعمه ها استفاده نمایید. هر چقدر هوا سردتر باشد تنوع حشرات کم می شود و در نتیجه عادت های غذایی ماهی تغییر می کند. در مورد استفاده از حبوبات به عنوان طعمه یک مشکل بزرگ وجود دارد و آن هم سختی اتصال آن  به سر قلاب می باشد، زیرا اگر طعمه حبوبات به درستی به قلاب وصل نگردد، به هنگام پرتاب از قلاب جدا می گردد. بهتر است که از حبوبات در طعمه پاشی و از کرم یا خمیر به جای طعمه متصل به قلاب استفاده نمایید. 

طعمه پاشی جهت صید ماهی زرد پر

ابزار و لوازم مورد نیاز برای طعمه پاشی را می‌توانید از فروشگاه های لوازم ماهیگیری خریداری کنید و هم می توانید با خلاقیت خودتون ابزاری را بسازید. علاوه بر سبدهای طعمه پاش یا فیدرها تیر و کمان یا موشک طعمه پاش هم گزینه‌های متداولی هستند. حتی خیلی ساده تر می‌توانید قسمت بالای بطری نوشابه رو ببرید و با دو رشته نخ به نخ اصلی وصل کنید. این وسیله شبیه منجنیق می‌شود و توسط آن قادر خواهید بود گلوله های خمیر و همراه بویله را به سمت جایی که قلاب می‌اندازید، پرتاب نمایید

طی سال‌های اخیر استفاده از پلت‌ها (pellets) برای صید ماهی زرد پر بسیار رایج شده است. بسیاری از ماهیگیران ماهی زرد پر ترجیح می‌دهند که از پلت‌های هالیبوت (Halibut) استفاده کنند. قاعده و اصول صید یکسان است و با استفاده از خیساندن و ریختن مقادیر زیادی از ذرات غذا می‌توانید ماهی زرد پر را جذب کنید و در مکان مورد نظر خود جمع کنید و نگه دارید. برای این کار همانطور که خارج از آب هستید مقداری طعمه در آب بیندازید، اگر جریان آب خیلی تند نباشد، می‌توانید این کار را با دست انجام دهید، و گرنه در صورت تند بودن جریان آب از یک سبد طعمه پاش (swimfeeder) استفاده نمایید. می‌توانید از فیدر یا سبد طعمه پاش سر بسته (block end feeder) و یا سر باز (open ended feeder) یا از یک طعمه پاش سفت و خمش ناپذیر به عنوان حمل کننده تخم های کنف یا پلت‌ها جهت طعمه پاشی استفاده نمایید.

 بیشتر طعمه پاش (groundbait) باید دارای چین و چروک های قهوه‌ای رنگ باشد، در غیر این صورت تخم کنف را در کمی آب بجوشانید تا طعمه خیس بخورد و کمی نرم شود. اگر پلت‌های شما خیلی نرم هستند، کمی پلت کوبیده شده به مخلوط خشک خود اضافه نمایید و بعد کمی آب بیافزایید. زمانی که مخلوط شما خیلی سخت بود، تخم کنف یا پلت را به آن بیافزایید و کاملاً مخلوط نمایید. حتی مقدار کمی از طعمه کف خواب ذرات زیادی از غذا را شامل می شود که در درون سبد طعمه پاش قرار می‌گیرد.

طعم و مزه طعمه‌ای که انتخاب می‌کنید، هر چه که باشد سبب جذب ماهی‌ها به سمت طعمه می‌شود.

سیستم کف خواب جهت صید ماهی زرد پر

از آن جایی که این جاندار از کف آب تغذیه می کند، بهترین تکنیک برای صید ماهی زرد پر قرار دادن طعمه در کف آب یعنی روش کف خواب یا زیرآبی (Ledgetring - لجرینگ یا فیدر یا طعمه پاشی) خواهد بود. روش کف خواب بیشتر در رودخانه‌های بزرگ به کار می‌رود. هر چند این روش در رودخانه های کوچک هم کاربرد دارد، ولی ماهیگیری به روش شناوری یا روآبی (Float Fishing) در رودخانه‌های کوچک ورزش بهتری خواهد بود. سال‌های پیش روش معمول صید این ماهی، ریختن تخم کنف یا غذای ماهی در آب بود که ماهی‌ها به سمت آن جذب گردند. روش رایج دیگر غذا دادن با ترکیبی از کنف و پرتابگر با دو یا سه پرتابگر بر روی قلاب است. یا اینکه مقدار زیادی تخم کنف را برای جذب کردن ماهی زرد پر استفاده کرد، در این حالت ماهی ها به دنبال کمی غذا به دنبال آن جمع می‌شوند.

برای صید ماهی زردپر نیازمند ابزار محکم هستید. چه برای ماهیگیری به روش زیرآبی و چه روش روآبی، چوب ماهیگیری 680 تا 1247 گرم تهیه نمایید. اسپول ثابت هم می‌تواند کار شما را راه بیاندازد، و اگر سرعت retrieve بالاتر هم داشته باشد می‌تواند نسبت به چرخ‌های سنترپینی (center pin reels) که مطلوب ماهیگیران حرفه‌ای ماهی زرد پر است، هم بهتر باشد. پیشنهاد ما این است نخی که برای صید این جانور استفاده می‌شود باید مقاومت پاره شدن (Breaking Strain) در برابر وزن 2.76 کیلوگرم داشته باشد تا بتواند در برابر حرکات و جنبش‌های پرقدرت ماهی زرد پر تاب بیاورد و پاره نشود. همچنین قلاب با یک سیم محکم باید به نخ اصلی یا به طول قلاب با مقاومت در برابر پاره شدن کمتر، گره زده شود.

ماهی زردپر به طور شگفت انگیزی قدرتمند است و با وجود جثه‌ی کوچکی  که دارند می‌توانند فشار بسیار زیادی را بر لوازم ماهیگیری شما بیاورند. بنابراین از تمام گره هایی که  در محل‌های اتصال زده اید مطمئن گردید، تا هیچ جای ضعیف و سستی وجود نداشته باشد. 

  زمانی که می‌خواهید روش کف خواب را برای صید ماهی زرد پر استفاده کنید، باید به دنبال یک ریسه مناسب باشید. سبد طعمه پاش حاوی طعمه یا یک وزنه که تا حدی سنگین باشد که کف رودخانه قرار گیرد، می‌تواند مناسب است. اندازه قلاب به اندازه طعمه‌ای که می‌خواهید به آن متصل کنید، بستگی دارد و معمولاً قلاب با شماره 14 برای دو یا سه پرتابگر و قلاب 12 برای پلت نواری و پهن و شماره 8 برای گوشت روده مرغ مناسب هستند. روده مرغ به خاطر بویی که دارد، یک طعمه فریبنده برای پرتاب در هر فاصله‌ای به حساب می‌آید، بنابراین برای این طعمه بهتر است از ریسه مویی (Hair Rig) به جای وزنه یا سبدهای طعمه پاش سنگین استفاده نمایید، زیرا این ریسه مانع از جدا شدن روده مرغ از قلاب در حین پرتاب می‌گردد.

ماهی زرد پر اغلب بسیار قدرتمند است، بنابراین چوب ماهیگیری را نزدیک دست خود نگه دارید و تا جایی که امکان دارد خیلی سریع عکس العمل نشان دهید. ماهی زرد پر به این معروف است که چوب ماهیگیری را در اولین حرکت خود از روی پایه ها می کشد و می اندازد، بنابراین اگر از پایه استفاده می‌نمایید، بسیار باید محتاط باشید.

سیستم شناوری برای صید ماهی زرد پر

درست است که روش کف خواب موثرترین تکنیک جهت صید اغلب ماهی زرد پر است، ولی روش شناوری هم برای صید آنان در برخی آب‌ها مناسب است. آب‌هایی که تا حدود سه چهارم عرض مسیر اصلی آن ها کم عمق است و یک چهارم دیگر آن به صورت شبکه‌های عمیقی زیر درخت‌ها قرار گرفته است. ماهیگیری روآبی در این رودخانه‌ها بسیار حالت فعالی دارد و نیازمند پرتاب‌ها و طعمه پاشی‌های پیوسته در جریان سریع آب خواهد بود که شناور را خیلی سریع به انتهای رودخانه می‌کشد. اگر ماهی زرد پر در این آب ها وجود داشته باشد، امکان صید آن ها بسیار بالا و موفقیت آمیز خواهد بود.

از آن جایی که جریان آب در این رودخانه‌ها عموماٌ بسیار سریع است، شناور مثل شناور بالسا یا چاپر طبق عکس زیر، محتمل ضربات بسیاری خواهد شد. اگر این ضربات در نزدیکی قلاب باشد، سبب می‌شود که شناور طوری عمل که طعمه خیلی سریع به پایین برود و نزدیک به کف رود حرکت کند. به منظور پرتاب صحیح و کنترل شناور و به زیر آب رفتن آن، شما باید در وسط رودخانه بایستید و به ماهیگیری خود ادامه دهید. کار خود را با پاشیدن طعمه با دست در مکانی بالاتر از جایی که قصد صید ماهی را دارید، آغاز نمایید. سپس قلاب و چوب ماهیگیری را در آب تاب بدهید تا در نزدیگی جایی که غذا ریخته اید، قرار بگیرد. اگه ماهی به سمت قلاب نیامد و شروع به نوک زدن به آن نکرد سعی کنید که شناور را قدری پایین تر از حد قبل ببرید.

در این روش پیچیدگی خاصی وجود ندارد و نیاز به تقلای زیادی ندارید، تنها زمانی که شناور به زیر آب رفت نخ را جمع کنید. نوک زدن و پاسخ ماهی زرد پر به طعمه شما و به دام افتادن آن معمولاٌ با کشش زیادی همراه خواهد بود و جانور سعی می‌کند که به سمت ریشه درختان و یا سایر موانع در کناره مسیر اصلی برود. زمانی که ماهی در دام می‌افتاد و قلاب در دهانش جای می‌گیرد، سعی می‌کند تا جایی که امکان دارد در کف رود باقی بماند، در چنین زمانی باید بسیار احتیاط کنید که فشار خیلی زیادی بر آن نیاورید و یا اینکه ماهی را مجبور به کف ماندن نکنید! روش صحیح آن است که در مرحله اول کمی نخ را شل کنید تا ماهی فکر کند آزاد است. اگر ماهی فکر کند که آزاد است دست از تقلا کردن و فشار آوردن بر می‌دارد و همان طور در کف از حرکت باز می‌ایستد. این حالت بهترین زمان است که نخ را جمع کنید و آن را بیرون بیاورید.

• از اینکه طعمه پاش شما از یکنواختی نسبتاً بالایی برخوردار باشد، اطمینان حاصل کنید. زیرا در این صورت خیلی سریع به همراه قلاب دارای طعمه به کف آب می رود. نکته ی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید و از رخ دادن آن جلوگیری نمایید این است که اگر طعمه پاش شما نسبتاً یکنواخت نباشد، قبل از اینکه حتی در حد چند سانتی متر به زیر آب برود از هم می پاشد و این برای صید جاندار کف خواری همچون ماهی  زرد پر اصلاً مطلوب نیست.

پس از صید ماهی زردپر چه کار کنیم؟

ماهی زردپر مهاجم بسیار سرسختی است که به این سادگی ها تسلیم نمی‌شود، مگر اینکه کاملاً از آب بیرون کشیده شود. زمانی که ماهی از آب بیرون درآوردید و روی زمین گذاشتید، تا جایی که می‌توانید خیلی سریع قلاب را از دهان آن درآورید، به منظور رها سازی آن هم اغلب اوقات نیاز است کمی آن را زیر آب نگه دارید. به آرامی آن را زیر آب ببرید به طوری که سر آن در خلاف جهت آب باشد و همان طور نگهش دارید تا زمانی که قوت دوباره یابد، که در این صورت با تکان دادن دم خود از دست شما خارج می‌شود. اگر می‌خواهید ماهی زردپر را بعد از صید وزن کنید یا با آن عکسی یادگاری بیندازید، آن را داخل توری و در آب نگه دارید تا زمانی که همه چیز را آماده کنید. اگر دیدید که ماهی خیلی خسته و درمانده است، اجازه دهید دوباره سرحال شود و قوای خود را بازیابد، و بعد اقدام به عکس گرفتن با آن یا رها سازی آن نمایید.

نویسنده : الهه جباری